Τί είναι η οσφυαλγία;

Οσφυαλγία ονομάζουμε τον πόνο στη μέση.

Τί εννοούμε οξεία και τί χρόνια οσφυαλγία;

Οξεία είναι η οσφυαλγία που μας έπιασε ξαφνικά πριν λίγες μέρες, ενώ όταν τα συμπτώματα επιμένουν για περισσότερες εβδομάδες ή μήνες έχουμε χρόνια οσφυαλγία.

Τί είναι η μη ειδική οσφυαλγία;

«Μη ειδική οσφυαλγία» έχουμε όταν δεν υπάρχει ένδειξη για κάποια επικίνδυνη αιτία ή πάθηση που χρειάζεται ειδική θεραπεία ή επέμβαση. Είναι η πιο συχνή περίπτωση οσφυαλγίας. Ο πόνος είναι ακίνδυνος και υποχωρεί από μόνος του σε λίγες μέρες ή εβδομάδες.

Πρέπει να κάνω εξετάσεις;

Στις περιπτώσεις οξείας μη ειδικής οσφυαλγίας δεν είναι απαραίτητο να αναζητήσει κανείς την αιτία. Συχνά, όταν προχωρούμε σε διαγνωστικές εξετάσεις, π.χ μαγνητική τομογραφία, αποκαλύπτονται αλλοιώσεις στη σπονδυλική στήλη. Δεν είναι πάντως σαφές αν οι αλλοιώσεις αυτές προκαλούν τον πόνο στη μέση. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι αλλοιώσεις αυτές μάλλον δεν είναι η αιτία για τον πόνο στη μέση.

Γιατί πονάει η μέση «χωρίς λόγο»;

Δύο τρίτα των ασθενών με πόνο στη μέση έχουν πόνο στην οσφυϊκή μοίρα. Ο πόνος μπορεί να αντανακλά στα πόδια. Ο πόνος στη μέση προκαλείται όταν τα νεύρα κοντά στη σπονδυλική στήλη ερεθίζονται. Για αυτό μπορούν να ευθύνονται ποικίλες καταστάσεις:

• στρες
• μυϊκός σπασμός
• λάθος στάση
• αυξημένο βάρος σώματος
• ακινησία
• καθιστική ζωή

Πότε χρονίζουν οι πόνοι στη μέση;

Ακόμα και σε περιπτώσεις μη ειδικής (δλδ. ακίνδυνης) οσφυαλγίας, μπορεί ο πόνος να επιμείνει παρά την θεραπεία. Αιτίες για αυτό μπορούμε να εντοπίσουμε στον ψυχολογικό τομέα, στην εργασία ή γενικά στον τρόπο ζωής.

Σε ένα ποσοστό <10% οι πόνοι, στη μέση γίνονται χρόνιοι, δηλαδή παρά την θεραπεία πολλών εβδομάδων δεν περνούν ή δεν καλυτερεύουν. Σε αυτό μπορεί να οδηγήσουν ψυχολογικοί παράγοντες, όπως το στρες, ο φόβος, η κατάθλιψη, η υπερβολική αυτοπροστασία ή αντίθετα και η παραμέληση του προβλήματος και υπερβολική καταπόνηση. Επίσης προβλήματα στο οικογενειακό περιβάλλον ή στο περιβάλλον εργασίας. 

Καθιστική ζωή, παχυσαρκία, κάπνισμα, αλκοολισμός, είναι επιβαρυντικοί παράγοντες. Επίσης, άχρηστες ιατρικές εξετάσεις ή η τάση να μεγαλοποιούμε και να «υπερ-ερμηνεύουμε» τα αποτελέσματα αυτών. Για να αποφύγουμε την χρονιότητα του πόνου είναι σημαντικό η διατήρηση της δραστηριότητας καθώς και να αναγνωριστούν έγκαιρα καταστάσεις που χρειάζονται εξειδικευμένη θεραπεία. 

Ποιος είναι ο ρόλος του ψυχολογικού παράγοντα;

Η ψυχική διάθεση και οι καταστάσεις της ζωής μπορούν να επηρεάσουν ή να προκαλέσουν τον πόνο στη μέση και ίσως να οδηγήσουν σε χρονιότητα του ενοχλήματος. Τέτοιες συνθήκες είναι η πεσμένη ψυχολογία, η κατάθλιψη, η απελπισία, ο φόβος. 

Το να βλέπει κανείς τον πόνο στη μέση σαν κάτι επικίνδυνο και απειλητικό επηρεάζει την πορεία της ασθένειας. Αλλά και το να είναι κάποιος υπερβολικά «σκληρός» και να αγνοεί τους πόνους και να συνεχίζει να επιβαρύνει τη μέση του μπορεί να οδηγήσει σε χρονιότητα του πόνου. 

Έχει φανεί επίσης ότι η υπερβολική αναζήτηση των αιτιών μπορεί να οδηγήσει σε χρονιότητα. Αυτό συμβαίνει όταν κανείς επικεντρώνεται υπερβολικά στην εύρεση μιας εξήγησης για τον πόνο και στην πορεία αυτή περιφρονεί π.χ μια ισορροπημένη σωματική άσκηση και γενικά τη χαρά της ζωής. 

Ποιος είναι ο ρόλος της εργασίας;

Στην εργασία μπορεί επίσης να εντοπίζονται αιτίες που επιδεινώνουν τον πόνο στη μέση: 

• βαριά σωματική εργασία, όπως το να σηκώνουμε σημαντικό βάρος 
• σταθερή στάση σώματος-ακινησία, καθιστική ζωή
• δονήσεις (π.χ χρήση κομπρεσέρ)
• άσχημο-αφιλόξενο εργασιακό περιβάλλον (mobbing)

Πώς μπορώ να αποφύγω ο πόνος στη μέση να γίνει χρόνιος;

Είναι σημαντικό να γίνει από την αρχή σωστή αντιμετώπιση με κινητοποίηση και καθημερινή δραστηριότητα. Επίσης πρέπει έγκαιρα να εντοπιστούν επιβαρυντικοί παράγοντες στον ψυχολογικό τομέα, στο περιβάλλον εργασίας, στον τρόπο ζωής κλπ. Γι΄ αυτό είναι σημαντικό να συζητηθούν με το γιατρός σας επιβαρυντικοί παράγοντες της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. 

Σύσταση: Συζητείστε με το/τη γιατρό σας πιθανές αιτίες για τον πόνο στη μέση που επιμένει. Μιλήστε για καθημερινά, ψυχικά ή επαγγελματικά προβλήματα.

Ποιες άλλες αιτίες υπάρχουν που οδηγούν σε χρονιότητα του πόνου;

Υπάρχουν ποικίλες αιτίες και πολλές φορές συνυπάρχουν περισσότερες από μία αιτίες. Τις περισσότερες φορές όμως δεν βρίσκουμε κάποια ειδική-συγκεκριμένη αιτία. Το πρόβλημα μπορεί να οφείλεται στην πολύωρη καθιστική θέση, μειωμένη κίνηση-άσκηση, παχυσαρκία ή σκληρή σωματική εργασία.

Πως μπορούν να αποκαλυφθούν τα ψυχολογικά αίτια;

Ο γιατρός μπορεί να σας θέσει ερωτήματα που αφορούν την προσωπική και επαγγελματικής σας ζωή ή και το πώς αισθάνεστε. Θα βοηθούσε αν σκεφτόσασταν μήπως κάτι που συνέβη πρόσφατα, σας καταπιέζει ψυχολογικά. Μερικές φορές, παρά την θεραπεία ο πόνος στη μέση επιμένει και ο γιατρός σας μπορεί μετά από 4 εβδομάδες να σας ζητήσει την συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου.

Με τον αντικειμενικό αυτό τρόπο, μπορεί να εκμαιεύσει ενδείξεις ότι συντρέχουν επιβαρυντικοί παράγοντες που πιθανώς να οδηγήσουν σε χρονιότητα της οσφυαλγίας. Αυτό είναι σημαντικό για την έγκαιρη και σωστή-αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου. 

Τί ονομάζουμε ειδική οσφυαλγία;

Για «ειδική οσφυαλγία» μιλάμε όταν εντοπίζονται συγκεκριμένες αιτίες για τον πόνο, π.χ. κάταγμα σπονδύλου, δισκοκήλη, όγκος, λοίμωξη κλπ.

Πότε πρέπει να πάω στο γιατρό;

Εάν νιώθετε για πρώτη φορά πόνο που σας ανησυχεί είναι καλό να συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Επίσης, εάν νιώθετε διαφορετικό πόνο σε σχέση με άλλες φορές ή εάν ο πόνος επιμένει.

Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνω;

Στόχος όλων των εξετάσεων είναι να βρεθεί η κατάλληλη θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις αρκεί ένα λεπτομερές ιστορικό και μια κλινική εξέταση. Όταν υπάρχουν ενδείξεις για επικίνδυνες υποκείμενες παθήσεις, για τις οποίες υπάρχει ενδεδειγμένη αποτελεσματική θεραπεία, οι οδηγίες συστήνουν τη διενέργεια περεταίρω εξετάσεων. 

Εάν οι πόνοι επιμένουν για περισσότερο από 4-6 εβδομάδες, πρέπει να γίνουν κάποιες συμπληρωματικές εξετάσεις:

• αξιολόγηση ψυχικής κατάστασης και προσωπικών-επαγγελματικών προβλημάτων
• απεικονιστικές εξετάσεις: ακτινογραφία, αξονική, μαγνητική
• εργαστηριακές εξετάσεις

Τί να συζητήσω με το γιατρό;

Το σημαντικότερο όλων είναι η συζήτηση με το γιατρό σας. Ο γιατρό σας θέλει να μάθει όσο το δυνατόν περισσότερο για το πρόβλημα σας. 

Μπορεί να σας θέσει τις εξής ερωτήσεις:

• Πού έχετε πόνο;
• Αντανακλά ο πόνος σε κάποιο άλλο σημείο;
• Πότε αισθανθήκατε για πρώτη φορά τον πόνο;
• Είχατε στο παρελθόν ποτέ ξανά πόνο στη μέση;
• Έχετε μυϊκή αδυναμία ή μήπως δεν νιώθετε το άγγιγμα σε κάποιο πόδι; 
• Έχετε πρόβλημα ακράτειας;
• Πότε είναι ο πόνος πιο δυνατός ή πότε ελαττώνεται; 
• Πως εξελίσσεται ο πόνος μες στη μέρα;
• Έχει αλλάξει ο πόνος τις τελευταίες μέρες/εβδομάδες;
• Πόσο δυνατός είναι ο πόνος; 
• Πόσο περιορίζει την καθημερινή σας ζωή και δραστηριότητα;
• Τί θεραπεία έχετε κάνει έως τώρα;
• Έχετε κάποια ψυχική ασθένεια ή κατάθλιψη;
• Έχετε στρες, φόβο ή μήπως νιώθετε συχνά υπερβολικά καταπιεσμένος;

Με την ειλικρινή απάντηση σε αυτά και άλλα ερωτήματα, βοηθάτε τον γιατρό σας να κάνει τη σωστή διάγνωση και να συστήσει την κατάλληλη θεραπεία. 

Πως θα με εξετάσει ο γιατρός;

Το επόμενο βήμα είναι ο γιατρός σας να εξετάσει λεπτομερώς τη μέση σας. Ο γιατρός σας παρατηρεί την στάση και τη μορφή της σπονδυλικής στήλης. Στη συνέχεια εξετάζει και αγγίζει τη σπονδυλική στήλη αναζητώντας σημεία όπου πονάτε ή έχετε μυϊκό σπασμό. Στη συνέχεια εξετάζεται η κινητικότητα εμπρός-πίσω αλλά και στο πλάι. Με μια ειδική δοκιμασία, ο γιατρός εξετάζει εάν έχετε πόνο που οφείλεται σε ερεθισμό κάποιας νευρικής ρίζας. Ενώ είστε ξαπλωμένος ο γιατρός σηκώνει ψηλά το πόδι σας τεντωμένο. Εάν νιώσετε πόνο που αντανακλά στο πόδι σας, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κάποια νευρική ρίζα δέχεται πίεση. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να σας ζητηθεί να κάνετε μια μαγνητική τομογραφία, καθώς μπορεί να έχετε μια κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου (δισκοκήλη). Ο γιατρός ολοκληρώνει με μια νευρολογική εξέταση της δύναμης, της αισθητικότητας και των αντανακλαστικών (εξέταση με «σφυράκι»).

Εάν από την συζήτηση και την κλινική εξέταση δεν προκύπτουν ενδείξεις για πιθανές επικίνδυνες υποκείμενες καταστάσεις και ασθένειες, δεν συστήνεται η διενέργεια μαγνητικής ή άλλων απεικονιστικών εξετάσεων.

Ο λόγος είναι ότι συχνά βλέπουμε αλλοιώσεις ή και δισκοκήλες σε μια μαγνητική τομογραφία, ακόμα και σε ανθρώπους χωρίς συμπτώματα. Τα ευρήματα αυτά δεν απαιτούν κάποια εξειδικευμένη θεραπεία.

Υπάρχουν συμπτώματα που πρέπει να με κάνουν να ανησυχώ;

Είναι σημαντικό να γίνει έγκαιρα ο εντοπισμός των σοβαρών εκείνων καταστάσεων που πρέπει και μπορούν να αντιμετωπιστούν με τρόπο εξειδικευμένο. Τέτοιες καταστάσεις στη σπονδυλική στήλη είναι τα κατάγματα σπονδύλων, ο καρκίνος, οι φλεγμονές και οι πίεση στα νεύρα.

Προειδοποιητικά σημάδια κατά περίπτωση:

• κάταγμα: Τραυματισμός, πτώση, οστεοπόρωση, μακροχρόνια θεραπεία με κορτιζόνη 
• λοίμωξη: πυρετός, ρίγος, νυχτερινοί πόνοι
• πίεση νεύρων: πόνοι που αντανακλούν στο πόδι, διαταραχές αισθητικότητας, μυϊκή αδυναμία 
• φλεγμονώδης ρευματικός πόνος (σπονδυλαρθρίτιδα): πόνος για περισσότερο από 3 μήνες, πόνος που ξεκινά αργά, πρωινή ακαμψία, ο πόνος καλυτερεύει με την κίνηση και χειροτερεύει στην ηρεμία, συνοδά ανοσολογικά και αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ Crohn), αρθρίτιδες, τενοντίτιδες
• καρκίνος: γνωστός καρκίνος στο ιστορικό, απώλεια βάρους, ανορεξία, ο πόνος χειροτερεύει με την κατάκλιση, δυνατοί νυχτερινοί πόνοι, πόνοι σε ηρεμία

Εάν έχετε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα δεν πρέπει να πανικοβληθείτε αλλά να συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Ο γιατρός θα αξιολογήσει τα συμπτώματα και την κλινική σας εικόνα και είναι πιθανό να συστήσει επιπλέον εξετάσεις. 

Tips! Πως θα κάνω μια επιτυχημένη συζήτηση με το γιατρό μου;

• Σκεφτείτε από πριν τι θα θέλατε να ρωτήσετε και κρατήστε σημειώσεις 
• Μπορείτε να κρατάτε σημειώσεις όσο διαρκεί η συζήτηση ή να ζητήσετε για πληροφορίες σε έντυπη μορφή
• Να είστε ειλικρινής και ανοιχτός στη συζήτηση, μην διστάσετε να πείτε ότι σας απασχολεί
• Ξαναρωτήστε αν κάτι δεν καταλάβατε καλά 
• Παρακαλέστε να χρησιμοποιήσει ο γιατρός απλοποιημένη γλώσσα ή να σας εξηγήσει με απλά λόγια κάποιους επιστημονικούς όρους
• Σκεφτείτε στο τέλος της επίσκεψης αν σας λύθηκαν όλες οι απορίες και μην διστάσετε να ξαναρωτήσετε

Ποια είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία;

Η κίνηση! Οι ασθενείς με πόνο στη μέση πρέπει να κινούνται, να αθλούνται και να ακολουθούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Οι έρευνες δείχνουν ότι η κίνηση και η διατήρηση ή αύξηση της φυσιολογική καθημερινής δραστηριότητας είναι αποτελεσματικά μέσα για την αντιμετώπιση της οξείας οσφυαλγίας. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει κάθε άνθρωπος με πόνο στη μέση να κάνει πρωταθλητισμό! Είναι σημαντικό να διατηρείται αρχικά η φυσιολογική καθημερινή δραστηριότητας όσο αυτό είναι δυνατό. Το να φυλαγόμαστε υπερβολικά είναι αντιθέτως επιζήμιο.

Ποιες άλλες θεραπείες έχουν προταθεί για τον πόνο στη μέση;

Μη φαρμακευτική θεραπεία

· Βελονισμός

Ο βελονισμός είναι μια μέθοδος της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής. Ο γιατρός τοποθετεί βελόνες σε διάφορα σημεία του σώματος, που συνδέονται με τα επίπονα σημεία. Ο ερεθισμός με τη βελόνα επηρεάζει την αίσθηση του πόνου. Ο βελονισμός δεν ενδείκνυται για την οξεία οσφυαλγία αλλά έχει θέση στην αντιμετώπιση της χρόνιας οσφυαλγίας.

· Κινησιοθεραπεία

Η κινησιοθεραπεία είναι κομμάτι της φυσιοθεραπείας. Έχει στόχο την βελτίωση της κινητικότητας και της γενικής σωματικής κατάστασης του ασθενούς. Η κινησιοθεραπεία μπορεί να δράσει συμπληρωματικά στην φυσιολογική σωματική δραστηριότητα του ασθενούς και σε μερικές περιπτώσεις φάνηκε ότι μπορεί να εμποδίσει την χρονιότητα της οσφυαλγίας. Στην χρόνια οσφυαλγία πάντως, η κινησιοθεραπεία θεωρείται αποτελεσματική και έχει θέση στην αντιμετώπιση της.

· Τεχνικές μυϊκής χαλάρωσης

Τέτοια είναι για παράδειγμα η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση κατά Jacobson (PMR). Η τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί στην οξεία οσφυαλγία και πρέπει να συστήνεται σε περίπτωση χρόνιας οσφυαλγίας.

· Εργοθεραπεία

Στόχος της εργοθεραπείας είναι να βοηθήσει ανθρώπους με περιορισμένο έλεγχο των κινήσεων του σώματος, να βελτιώσουν την σωματική, πνευματική και κοινωνική αυτονομία τους. Με διάφορες μεθόδους, π.χ με άσκηση επί συγκεκριμένων κινήσεων και διαδικασιών, η εργοθεραπεία προωθεί την αυτοεξυπηρέτηση ή την επιστροφή στην καθημερινότητα και την εργασία. Η εργοθεραπεία έχει θέση στην θεραπεία της χρόνιας οσφυαλγίας, στα πλαίσια της λεγόμενης πολυδιάστατης αντιμετώπισης, δεν έχει όμως θέση στην αντιμετώπιση της οξείας οσφυαλγίας.

· Ταινίες κινησιοθεραπείας

Πρόκειται για αυτοκόλλητες ελαστικές ταινίες που εφαρμόζονται σε σημεία του σώματος για να προκαλλέσουν μυϊκή δραστηριότητα ή χαλάρωση. 

· Laser

Η θεραπεία γίνεται τοπικά στα επίπονα σημεία με ακτίνες laser. 

· Μαγνητικά πεδία

Γίνεται χρήση φυσικών μαγνητικών λίθων ή τεχνικών μέσων.

· Manual therapy

Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί τα χέρια του με στόχο την ύφεση του πόνου και τη βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων. Οι κινήσεις γίνονται εντός των ορίων που επιτρέπει η άρθρωση. Η μέθοδος πρέπει να αποφεύγεται όταν υπάρχει υποψία για ειδική οσφυαλγία. Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις μη ειδικής οσφυαλγίας. 

· Μασάζ

Με ειδική τεχνική και ειδικές λαβές, ο θεραπευτής εφαρμόζει μηχανικό ερεθισμό στο δέρμα, το υποδόριο, τους μύες και τους τένοντες. 

· Θερμοθεραπεία

Θερμά επιθέματα μπορεί να εφαρμοστούν στα επίπονα σημεία και να οδηγήσουν σε ύφεση του πόνου.

! Σε περίπτωση φλεγμονής, το αποτέλεσμα θα είναι το αντίθετο και πρέπει να το δηλώσετε αμέσως στον γιατρό σας.

· Υπέρηχος

Πρόκειται για χρήση θεραπευτικών υπερήχων στα επίπονα σημεία.

Φάρμακα

Ο γιατρός σας μπορεί να σας συμβουλέψει, να διαμορφώσει και να προσαρμόσει ένα θεραπευτικό πλάνο που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες σας. Επίσης, θα αξιολογήσει τα ενοχλήματα σας, θα κρίνει αν χρειάζεστε επιπλέον εξετάσεις και θα σας συμβουλέψει για την κατάλληλη θεραπεία, φαρμακευτική ή άλλου τύπου.